नेत्रदान श्रेष्ठ दान

0

 एखाद्या व्यक्तीच्या शरीराचे सर्व भाग महत्वाचे असतात, परंतु डोळ्यांना यामध्ये थोडे अधिक महत्त्व असते. डोळे ही देवाची देणगी आहे. ज्याचे डोळे नसतात त्यांच्याकडूनच त्याचे मूल्य चांगले समजू शकते. मृत्यूनंतर डोळ्यांनी दान देऊन आपण कोणालाही नवीन जीवन देऊ शकता.

                     नेत्रदानाचे महत्व लक्षात घेऊन दरवर्षी 10 जून हा दिवस जगभर अंतरराष्ट्रीय दृष्टिदान दिवस म्हणून साजरा करण्यात येतो. या माध्यमातून लोकांना नेत्रदानाचे महत्त्व सांगून नेत्रदानाची जनजागृती केली जात

जागतिक नेत्रदान दिनाचे उद्दिष्ट नेत्रदानाचे महत्व या बद्दलची जनजागृती करून लोकांना त्यांच्या किंवा त्यांच्या नातेवाईकाच्या मृत्यूनंतर डोळे दान प्रवृत्त करणे आहे.अंधत्व ही विकासशील देशांमध्ये प्रमुख सार्वजनिक आरोग्याच्या समस्यांपैकी मुख्य समस्या आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेनुसार(WHO) कार्निया संबंधित आजार, मोतीबिंदू आणि काचबिंदू नंतर होणाऱ्या दृष्टी हानि आणि अंधत्वाच्या मुख्य कारणांपैकी आहे.

                    मानवी जीवनात दृष्टीला प्रचंड महत्व आहे,कारण डोळे असले तर कोणतेही काम मणुष्य सहज करु शकतो, त्यामुळे ‘दृष्टी आड सृष्टी’ किंवा ‘असेल दृष्टी तर दिसेल सृष्टी’ ह्या म्हणी प्रचलित झाल्या आहेत. माणूस जगातील सृष्टी सौंदर्य आपल्या नेत्रचक्षुद्वारे अंतःकरणात साठवून ठेवू शकतो. त्यामुळे मानवाच्या पंचेद्रिय मध्ये डोळ्यांना मानाचे स्थान आहे. डोळ्यांचा उपयोग नयनरम्य, मनोहर सृष्टीसौंदर्य आस्वाद घेण्या बरोबर त्यांची छबी सुंदर चित्राद्वारे इतरांनाही देता येते.

                  दृष्टीहिन मानवाला नयनसुख मिळून जगाच्या सौंदर्याचा आस्वाद घेता यावा यासाठी नेत्रदान , डोळेदान किंवा दृष्टीदान करण्याचा निर्णय प्रत्येक मानवाने केल्यास त्याचा फायदा जगातील नेत्रहिन मानवास निश्चितच होवू शकेल. अर्थात व्यक्तीने मरणोत्तर नेत्रदान केल्यास मानवी जीवनात त्याचा उपयोग अंध व्यक्तीस निश्चित होईल.

          नेत्रदानाची प्रक्रिया मृत्युच्या काही तासांमध्ये शक्यतो व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर 6 तासांच्या आत करण्यात येते .नेत्रदानाचा निर्णय घेतलेल्या एका मृत्यू झालेल्या व्यक्तीचे डोळे एका नेत्रहीन व्यक्तीला देण्यात येतात. त्यामुळे त्या अंध व्यक्तीचे जीवन प्रकाशमय होते. तुम्हालाही एखाद्या व्यक्तीचे आयुष्य उजळून टाकायचे असेल तर आपल्या नजीकच्या नेत्रदान  हॉस्पिटलमध्ये संपर्क करून नेत्रदानासाठी नोंदणी करू शकता.

                     नेत्रदान ही संकल्पना राबविण्यासाठीचा दिवस म्हणजे जागतिक दृष्टीदान दिवस होय. प्रत्येक व्यक्तीने नेत्रदानाचा संकल्प केल्यास मोठ्या प्रमाणात जगातील नेत्रहिन व्यक्तीचे दृष्टीला प्रकाशमान करु शकतील.आजच्या काळात नेत्रदान संकल्पाचा विचार आणि आचार सामान्य माणसाच्या मनावर बिंबवण्याची गरज आहे.

नेत्रदान हे सर्वश्रेष्ठ दान मानण्यात आले आहे; शिवाय नेत्रदान हे मृत्यूनंतर करायचे असल्याने कसलीच भीती नाही. नेत्रदानासाठी व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर दोन तासांच्या आत डोळे काढले पाहिजेत. नेत्रदान करणाऱ्या त्याच्या नातलगांकडून पूर्ण प्रक्रिया करून घेण्याची जबाबदारी सोपवावी; म्हणून जिवंतपणी त्या व्यक्तीने संबंधित नातेवाइकांना ही जबाबदारी सोपवून तशी नोंद विहित फॉर्मवर नोंद करावी. टाइम्स आय रिसर्च फाउंडेशनच्या एका पाहणीनुसार, ५.५ लाख नेत्रदात्यांपैकी १५ ते ४० वयोगटातील, तर केवळ ४ टक्के व्यक्ती ही ६० वर्षांवरील वयोगटातील आहेत, तर हे प्रमाण वाढणे ही काळाची गरज आहे.

पसरले आहेत अनेक गैरसमज

भारतात नेत्रदान करण्याचे प्रमाण खूपच कमी आहे. याचे एक प्रमुख कारण म्हणजे नेत्रदानाबाबत पसरलेले गैरसमज. सर्वात मोठा चुकीचा समज असा आहे की, डोळे दान करणे म्हणजे संपूर्ण डोळा काढून टाकला जातो. परंतु, हा पूर्णतः गैरसमज आहे. 13 ऑगस्ट रोजी अवयवदान दिन साजरा केला जातो. किडनी, यकृत, हृदय, डोळे यांसारख्या अवयवांच्या दानाबद्दल माहिती पसरावी म्हणून हा दिवस साजरा केला जातो. त्यामुळे ज्यांना नेत्रदान करायचे आहे ते कोणत्याही नोंदणीकृत नेत्रपेढी किंवा नेत्र रुग्णालयाशी संपर्क साधू शकतात. याबाबत नेत्ररोगतज्ज्ञ डॉ. स्वाती बन्सल यांनी नेत्रदानाबाबत सविस्तर माहिती दिली आहे.

डोळे दान कोण करू शकतात?

  • 1 वर्षावरील प्रत्येक व्यक्ती नेत्रदान (कॉर्निया) करू शकते.
  • नेत्रदानासाठी वयाची मर्यादा नाही.
  • वयाचे कोणतेही बंधन नाही.

डोळे कसे दान केले जातात?

डोळे दान करण्याची प्रक्रिया फारशी अवघड नाही. ज्यांनी आधीच आपले डोळे दान केले आहेत, त्यांच्या मृत्यूनंतर कुटुंबातील सदस्य कोणत्याही नेत्रपेढी किंवा नेत्र रुग्णालयाशी संपर्क साधू शकतात. कॉर्निया पुढील 6-8 तासांत काढला जाऊ शकतो.

डोळा काढतात का

या प्रक्रियेत संपूर्ण डोळा काढला जात नाही. डोळ्यांसमोर कॉर्निया नावाचा पारदर्शक थर असतो. फक्त त्याला बाहेर काढले जाते. हे केल्यावर डोळ्यांना कोणत्याही प्रकारची जखम होत नाही.

नवीन रुग्णांना नवीन डोळे कसे मिळतील?

प्रथम मृत व्यक्तीचा कॉर्निया बाहेर काढला जातो. त्यानंतर ज्या नवीन रुग्णाचा कॉर्निया खराब झाला आहे, तो काढून टाकला जातो. त्यानंतर नवीन कॉर्नियाचे प्रत्यारोपण केले जाते. त्या शस्त्रक्रियेला कॉर्नियल प्रत्यारोपण म्हणतात. ही अतिशय सोपी शस्त्रक्रिया आहे. यामध्ये टाके टाकून नवीन कॉर्निया डोळ्यात टाकला जातो.

नेत्रदान करण्याबाबत गैरसमज

पहिला समज असा आहे की, मृत्यूनंतर संपूर्ण डोळा काढून टाकला जातो. – असे होत नाही. डोळ्याचा फक्त समोरचा भाग जो पारदर्शक असतो आणि ज्याला कॉर्निया म्हणतात. फक्त हे काढले आहे.

हे कॉर्निया नवीन रुग्णामध्ये प्रत्यारोपित केले जाते जे पाहू शकत नाहीत. – तुम्ही तुमचे दोन्ही डोळे दान केल्यास 2 रुग्णांचे आयुष्य सुधारते. ज्या रुग्णांना कॉर्नियल अंधत्व आहे अशा रुग्णांवर ही डोळ्याची शस्त्रक्रिया केली जाते. म्हणजेच ज्यांचा कॉर्निया खराब आहे आणि त्यामुळे ते कमी दिसत आहेत. इतर कोणत्याही स्थितीत, कॉर्नियल प्रत्यारोपण फायदेशीर नाही.

कॉर्नियल प्रत्यारोपण फारसे यशस्वी होत नाही असाही एक समज आहे. – पण तसे नाही.- ही एक अफवा आहे. कॉर्नियल प्रत्यारोपण ही अत्यंत यशस्वी शस्त्रक्रिया आहे. याचा अनेक रुग्णांना फायदा होतो.

विशिष्ट वयाचे लोकच नेत्रदान करू शकतात असे लोकांचे मत आहे. मात्र, तसे नाही. 1 वर्षावरील कोणतीही व्यक्ती नेत्रदान करू शकते. त्यांची वैद्यकीय स्थिती काहीही असो. मधुमेह, रक्तदाब किंवा कोणताही आजार असला तरी नेत्रदान करता येते. काही वैद्यकीय परिस्थिती आहेत ज्यात डोळे दान करू शकत नाहीत, जसे की एचआयव्ही. हिपॅटायटीस बी., हिपॅटायटीस सी., कोविड-19 मध्येही नेत्रदान करण्यास मनाई आहे. याशिवाय सर्व डोळे दान करू शकतात.