आज जागतिक कर्करोग दिन

दरवर्षी ४ फेब्रुवारी जगभरात जागतिक कर्करोग दिन साजरा केला जातो. हा खास दिवस साजरा करण्यामागचा उद्देश लोकांना कॅन्सरबद्दल जागरूक करणे हा आहे.विविध प्रकारच्या कर्करोगामुळे दरवर्षी लाखो लोकांचा मृत्यू होतो. तोंडाचा कर्करोग हा देखील असाच एक झपाट्याने वाढणारा धोका आहे. भारतात सर्वाधिक वेगाने वाढणारा आजार म्हणजेच ‘कॅन्सर’. मात्र, आजही कॅन्सरबद्दल लोकांमध्ये जागृकता नसल्याचं दिसून येतं. कॅन्सर होण्याचं प्रमुख कारण म्हणजे आपली बदललेली जीवनशैली. प्राणघातक आणि धोकादायक आजाराबद्दल लोकांमध्ये जागृकता असणं आवश्यक आहे.

कॅन्सरचं वेळीच निदान झालं तर या आजारावरही मात करता येऊ शकते. यामध्ये आज औषधोपचार आणि निदान पद्धतीमध्येही मोठे बदल झाल्याने अनेकांचं जीवन पुन्हा पूर्ववत करण्यासाठी मदत होत आहे.4 फेब्रुवारी 2000 रोजी फ्रान्समधील पॅरिस येथे न्यू मिलेनियमसाठी जागतिक कर्करोग परिषदे दरम्यान झाली. त्याच दिवशी, युनेस्कोचे तत्कालीन महासंचालक कोइचिरो मत्सुरा आणि फ्रान्सचे माजी अध्यक्ष जॅक शिराक यांनी कॅन्सर विरुद्ध पॅरिसच्या चार्टरवर सही केली. तेव्हापासून दरवर्षी हा दिवस ‘जागतिक कर्करोग दिवस’ म्हणून साजरा केला जातो.

कर्करोग म्हणजे काय?

• कर्करोग हा असा आजार आहे, ज्यामध्ये जेव्हा शरीरातल्या सामान्य पेशींच्या गटामध्ये बदल होतो तेव्हा त्या पेशींची अनियंत्रित, असामान्य वाढ होते आणि शरीरात गाठी तयार होतात. ल्युकेमिया (रक्ताचा कर्करोग) वगळता इतर सर्व कर्करोगाबाबत हे सत्य आहे.
• कर्करोगामुळे पेशी अनियंत्रितपणे विभाजित होतात. त्यामुळे गाठी (ट्यूमर) तयार होतात, रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होते आणि इतर दुर्बलता देखील येऊ शकतात जी प्राणघातक असू शकते.

कर्करोगासंबंधी जागतिक दृष्य

• दरवर्षी जगभरात जवळपास 9.6 दशलक्ष लोकांचा कर्करोगाने मृत्यू होतो.
• सामान्य कर्करोगांमध्ये आढळून येणारे किमान एक तृतीयांश प्रकार प्रतिबंधित केले जाऊ शकते.
• कर्करोग हा जगभरात होणार्‍या मृत्यूसाठी दुसरा अग्रगण्य कारक आहे.
• 70% कर्करोगासंबंधी मृत्यू कमी-ते-मध्यम उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये होतात.
• कर्करोगाचा एकूण वार्षिक आर्थिक खर्च अंदाजे USD 1.16 लक्ष कोटी (ट्रिलियन) एवढा आहे.
  ▪️
• कर्करोगाशी लढण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आंतरराष्ट्रीय कर्करोग नियंत्रण संघ (UICC) ही संस्था निरंतर कार्यरत आहे. त्यांच्या सूचनेनुसार, – सर्वप्रकारच्या कर्करोगामध्ये सुमारे एक तृतीयांश प्रकार आपल्या जीवनशैलीमध्ये बदल करून अधिकाधिक शारीरिक कामे करून आणि बैठे काम कमीतकमी करून रोखले जाऊ शकतात. मोठ्या संख्येने असेही दिसून आले आहे की उपचारादरम्यान किंवा त्यानंतर व्यायामामुळे चांगले परिणाम दिसून येतात.

  आतरराष्ट्रीय कर्करोग नियंत्रण संघ (UICC)

  • आंतरराष्ट्रीय कर्करोग नियंत्रण संघ (Union for International Cancer Control -UICC) ही कर्करोगाविरुद्धच्या लढ्यातील सर्वात मोठी आणि जगभरात जवळपास 155 देशांमध्ये 800 हून अधिक सदस्य संस्थांची एक आंतरराष्ट्रीय संघटना आहे. 1933 साली या संघटनेची स्थापना झाली आणि याचे मुख्यालय जिनेव्हा (स्वित्झर्लंड) येथे आहे.
  • ही संघटना जागतिक आरोग्य आणि विकास उद्दिष्टे यामध्ये जागतिक कर्करोगाचा भार कमी करण्यासाठी, अधिकाधीक समानतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि कर्करोग नियंत्रण एकाग्रीत करण्यासाठी कर्करोग समुदायांना एकत्र आणण्यासाठी क्षमता बांधणी करण्यासाठी आणि पुढाकारामध्ये आघाडी घेण्यासाठी समर्पित आहे. UICC आणि त्याचे बहू-क्षेत्रातील भागीदार हे जगातील सरकारांना यादृष्टीने गुणवत्तापूर्ण आणि शाश्वत कार्यक्रम चालवण्यासाठी उत्तेजन देण्यास बांधील आहेत.
    आपण कर्करोग दिन का साजरा करतो?

    2000 मध्ये प्रत्येक 4 फेब्रुवारी रोजी आयोजित केला जाणारा जागतिक कर्करोग दिन हा आमच्या सर्वात मोठ्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी युनियन फॉर इंटरनॅशनल कॅन्सर कंट्रोल (UICC) च्या नेतृत्वाखालील एक जागतिक उपक्रम आहे.

    सर्व कर्करोगांसाठी रंग कोणता आहे?

    एक हलका जांभळा किंवा लॅव्हेंडर रिबन बहुतेक वेळा सर्व कर्करोगाचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी वापरला जातो. काहीवेळा, सर्व कर्करोगांचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी अनेक वेगवेगळ्या रिबन्स एकत्र जोडल्या जातात. काळ्या-पांढऱ्या झेब्रा प्रिंट रिबनद्वारे असामान्य किंवा दुर्मिळ कर्करोगाचे प्रतिनिधित्व केले जाऊ शकते.

    1) लवकर निदान Self Examination of Mouth स्वतःचे तोंडांचे नियमितपणे आरशात पाहून निरीक्षण करणे. कर्करोगाचे लवकर निदान झाल्यास तो पूर्ण बरा होण्याची शक्यता वाढते. हे सर्वात महत्वाचे ठरते तोंडाच्या कर्करोगाच्या बाबतीत. प्रत्येक धूम्रपान अथवा तंबाखू सेवन करणाऱ्या व्यक्तिने नियमितपणे स्वतःचे तोंड आरश्यात बघून तपासले पाहिजे पांढरा (Leukoplakia), लाल (Erythroplakia)
    अथवा काळा चट्टा (Melanoplakia) चट्टा, न बरी होणारी जखम, तोंड उघडण्यास त्रास होणे (ORAL SUBMUCOUS
    FIBROSIS) आढळल्यास त्वरित वैद्यकीय सल्ला घेतला पाहिजे. विशेषतः जिथे तंबाखू तोंडामध्ये ठेवली जाते तो भाग यांचे निरिक्षण करणे गरजेचे आहे. ओठ ,जीभ, जीभेखालचा भाग, गाल, टाळू अश्या सर्व जागांचे निरिक्षण नियमीत पणे करायला हवे. यासाठी विविध माध्यमांच्यामार्फत उदा. रेडिओ, टी.व्ही., पोस्टर्स, भित्ती पत्रकांमधून सातत्याने तंबाखू (धूररहित व धूरसहित) च्या दुष्परिणामांविषयी आणि तंबाखू वापरणाऱ्या व्यक्तींनी स्वतः तोंडाची तपासणी करण्याचे महत्व या विषयी ची जनजागृती सातत्याने होणे गरजेचे आहे, विशेषतः ग्रामीण भागात, कामगारवर्ग, मोल मजुरी करणारे, ज्यांच्यामध्ये धूररहित तंबाखूचा वापर जास्त आढळतो.

    2) तंबाखूचा वापर थांबवणे

    a. सर्वात जास्त गैरसमज बरेचदा आढळतो की तंबाखू सेवन थांबवल्यावर त्रास होऊ शकतो. जो काही क्वचित उद्भवणारा त्रास असेल तर त्यासाठी वैद्यकीय सल्ला घ्यावा पण कोणत्याही स्वरूपातील तंबाखू सेवन हे थांबवलेच पाहिजे. तंबाखू सेवन थांबवून होणारे फायदे हे त्या क्वचित उद्भवणाऱ्या त्रासापेक्षा खूप अधिक आहेत. तंबाखूचे व्यसन सुटण्यासाठीच्या विविध सुविधांची माहिती समाजातील सर्वांना सातत्याने देणे. तंबाखूचा वापर त्वरित थांबवणे खूप महत्वाचे आहे. आपल्या देशातील राष्ट्रीय तंबाखू विरोधी कार्यक्रम NATIONAL TOBACCO CONTROL PROGRAM अंतर्गत सरकारी जिल्हा रुग्णालयात, वैद्यकीय, दंत वैद्यकीय महाविद्यालयातील रुग्णालयामध्ये Free Tobacco Cessation Clinics ची सुविधा आहे याशिवाय TOLL FREE NATIONAL TOBACCO QUITLINE NUMBER 1800112356 वर फोन केल्यास प्रादेशीक भाषेत सुद्धा समुपदेशन (counselling) केले जाते ह्या बरोबरच (`m-Cessation` initiative 011 – 22901701 ह्या नंबर वर Missed Call दिल्यास SMS द्वारे माहिती दिली जाते. याची सविस्तर माहिती आपल्या National Health Portal nhp.gov.in वर उपलब्ध आहे.

    कोरोन महामारी नंतर वाढलेला मोबाईल फोनचा आणि ऑनलाईन प्रणालीचा वापर हा तंबाखू नियंत्रणासाठी उपयुक्त ठरू शकतो. त्यामुळे ह्या Quitline व m-Cessation सुविधांची माहिती सातत्याने सर्वांपर्यंत विशेषतः तरुण पिढीसाठी पोहचण्यासाठी जोमाने प्रयत्न व्हायला हवेत.

    b. कामाच्या ठिकाणी करता येणाऱ्या उपाययोजना उदा. कारखाने, कार्यालये – सरकारी, खाजगी यामध्ये
    (1) भाषणे तंबाखूचा दुष्परिणामांविषयी माहितीपर भाषणे आयोजित करणे,
    (2) आरोग्य शिबिरे
    आरोग्य शिबिरांमधून तोंडाची तपासणी करणे गरजेचे आहे. एखाद्या व्यक्तिस तपासणी मध्ये काही आढळल्यास तज्ञांकडे पुढील तपासण्या आणि योजनांसाठी पाठवून देता येईल.
    (3) कामाच्या ठिकाणी समुपदेशन (Workplace Tobacco Cessation)
    कामाच्या ठिकाणी तंबाखूचे व्यसन सुटण्यासाठी एकत्रितरित्या समुपदेशन ही करण्यासाठी प्रयत्न होऊ शकतात. असे उपक्रम फायदेशीर ठरल्याचे काही शास्त्रीय अभ्यासात नमूद केले आहे.

    3) तंबाखूचे व्यसनच लागू नये म्हणून प्रयत्न

    हे झाले तंबाखूच्या व्यसनमुक्ती साठीचे उपाय योजना पण ह्या बरोबरच तंबाखूचे व्यसनच किशोरवयीन मुला मुलींना लागू नये म्हणून व्यसन विरोधी उपक्रम शाळांमधून अभ्यासक्रमाचा भाग बनला पाहिजे. २०१४ पासून आम्ही मुंबईतील विविध भागांतील शाळांमधील इयत्ता ८वी ते १०वीच्या विद्यार्थ्यांसाठी तंबाखूच्या दुष्परिणामांविषयी जागरूकता निर्माण करण्याचा कार्यक्रम करत आहोत व तो मुख्याध्यापक, शिक्षक व विद्यार्थ्यांकडून उपयुक्त आणि फायदेशीर असल्याचा अभिप्राय मिळतो आहे. हा कार्यक्रम आपल्या देशातील धूम्रपानाबरोबरच धूररहित तंबाखूच्या दुष्परिणामांविषयी जागृकता निर्माण करत आहे. आतापर्यंत जवळपास ४०,००० मुले व मुलींसाठी हा कार्यक्रम केला गेला आहे.

    असे उपक्रम आपल्या देशातील सर्व शाळांमध्ये राबवण्यासाठी विचार होणे गरजेचे आहे.

    शासकीय पातळीवर तंबाखूमुळे होणाऱ्या आजारांसाठी विविध उपाय योजना व तंबाखू सेवन कमी होण्यासाठी सातत्याने प्रयत्न होत आहेत व त्यात
    यश ही येत आहे. तंबाखूमुक्त राहून आपआपला खारीचा वाटा उचलून शासनाच्या प्रयत्नांना हातभार लावू यात. तंबाखूमुळे होणाऱ्या कर्करोगाचे
    आपल्या देशातील प्रमाण भविष्यात कमी करूयात!