हिंदू हॄदय सम्राट बाळासाहेब ठाकरे

शिवसेनाप्रमुख बाळासाहेब ठाकरे (Balasaheb Thackeray) यांची आज जयंती आहे. महाराष्ट्राच्या  राजकारणातील वादळ म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या बाळासाहेब ठाकरेंनी राज्याच्या राजकारणाला नवी दिशा दिली. बाळ केशव ठाकरे उर्फ बाळासाहेब ठाकरे या वादळाचा जन्म 23 जानेवारी 1926 रोजी मुंबईतील एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात झाला. 1955 साली बाळासाहेबांनी त्यांच्या कारकिर्दीची सुरवात एक व्यंगचित्रकार म्हणून केली. इंग्रजी वृत्तपत्र द फ्री प्रेस जर्नलमध्ये ते कार्टून रंगवायचे. शिवसेनेने 1984 साली भाजपसोबत युती केली. त्याच्या पुढच्याच वर्षी शिवसेनेने भाजपच्या मदतीने मुंबई महापालिकेची निवडणूक जिंकली. 1989 रोजी बाळासाहेब ठाकरे यांनी सामना या वृत्तपत्राची स्थापना केली. या माध्यमातून त्यांनी मराठी माणसाच्या हिताच्या आणि अधिकाराच्या गोष्टी मांडल्या.

पक्षाचे कार्य प्रामुख्या ने भारताच्या पश्चिमे कडील महाराष्ट्र राज्यात केंद्रित आहे. मुंबई शहर मध्ये अमराठी लोकांचे होणारे स्थलांतर आणि वाढता प्रभाव याला बाळा साहेब ठाकरे यांनी विरोध केला.

त्यांनी आपल्या ‘मार्मिक ‘ या व्यंग चित्र साप्ताहिका मध्ये त्या विरोधात मोहीम चालवली. हे ब्रीद वाक्य पुढे नेण्यासाठी त्यांनी राजकारणात उतरून 1966 मध्ये “शिवसेना” नावाचा नवा पक्ष स्थापन केला.

महाराष्ट्रीयन लोकांना दक्षिण भारतीय, मारवाडी आणि गुजराती स्थलांतरितां कडून स्पर्धेला सामोरे जावे लागत असल्याने त्यांना राज्यात नोकरीची सुरक्षा मिळावी, हे पक्षाचे उद्दिष्ट सुरुवातीला होते.

1960 च्या उत्तरार्धात ते 1970 च्या सुरुवातीच्या काळात जवळ पास सर्व महाराष्ट्रीय राजकीय पक्षां सोबत तात्पुरती युती करण्यात आली होती.

जरी त्यांच्या संबंध जोडणारे असंख्य विवाद असले तरी, अनेक महाराष्ट्रीयन लोकां साठी बाळासाहेब ठाकरे हे अत्यंत आदरणीय होते आणि ते एक धैर्य वान माणूस म्हणून कायम स्मरणात ठेवले जातील.

बाळासाहेब ठाकरे यांना त्यांचे अनुयायी प्रेमाने ‘हिंदू हृदय सम्राट’ म्हणतात, ज्याचा अर्थ “हिंदूंच्या हृदयाचा सम्राट ” आहे.

बाळ ठाकरे यांची वैयक्तिक पार्श्वभूमी

बाळ केशव ठाकरे यांचा जन्म 23 जानेवारी 1926 रोजी पुणे, महाराष्ट्र येथे केशव सीताराम ठाकरे यांच्या पोटी झाला.

बाळ ठाकरे हे मराठी चंद्रसेनिया कायस्थ  प्रभूंच्या कुटुंबातील होते.

बाळ ठाकरे यांचे वडील केशव ठाकरे हे लेखक, सामाजिक कार्यकर्ते आणि 1950 च्या दशकातील मराठी भाषिक लोक संख्येसाठी वेगळ्या राज्याची वकिली करणार्‍या संयुक्त महाराष्ट्र चलवळ मधील एक प्रमुख व्यक्ती होते.

संयुक्त महाराष्ट्र चलवळ या चडवळी ने कम्युनिस्टांच्या विरोधात भूमिका घेतल्याने केशव ठाकरेंनी नंतर हे आंदोलन सोडले.

बाळ ठाकरे यांचे राजकारणातील तत्वज्ञान (Political Philosophy) त्यांचे वडील केशव सीताराम ठाकरे यांच्या वर अत्यंत प्रेरित आणि प्रभावित होते.

बाळ ठाकरेंनी मीना ठाकरे यांच्या शी विवाह केला, आणि त्या बाळ ठाकरे यांच्या नेहमी सकारात्मक शक्तीच्या स्रोत राहिल्या.

बाळ ठाकरे यांना एकूण तीन पुत्र होते. त्यांचे नाव – बिंदुमाधव, जयदेव आणि उद्धव.

20 एप्रिल 1996 रोजी, बाळ ठाकरे यांचा मोठा मुलगा बिंदुमाधव यांचे रस्ते अपघातात निधन झाले आणि सप्टेंबर 1996 मध्ये त्यांच्या पत्नी मीना यांचे हृदय विकाराच्या झटक्याने निधन झाले.

राजकारणात येण्या पूर्वी बाळ ठाकरे यांची व्यावसायिक पार्श्वभूमी

मुंबईत ‘द फ्री प्रेस जर्नल ‘ या इंग्रजी दैनिका तून व्यंग चित्रकार म्हणून त्यांची कारकीर्द सुरू झाली.

टाइम्स ऑफ इंडिया (TOI) च्या रविवारच्या आवृत्ती मध्ये हि त्यांची व्यंग चित्रे छापण्यात आली होती. त्यांनी 1960 मध्ये त्यांनी नोकरी सोडली आणि आपल्या भावा सोबत ‘मार्मिक’ या नवीन राजकीय साप्ताहिकाची स्थापना केली.

बाळासाहेब ठाकरे आणि जॉर्ज फर्नांडिस सह इतर काहींनी ‘न्यूज डे ‘ नावाचे दैनिक तयार केले, परंतु ते फक्त दोन महिने टिकले.

बाळ ठाकरे यांचा राजकीय प्रवास

19 जून 1966 रोजी, बाळासाहेब ठाकरे यांनी महाराष्ट्रातील मराठींच्या हक्कां साठी उभे राहण्याच्या उद्देशाने “शिवसेना ” नावाच्या उजव्या वांशिक मराठी पक्षाची स्थापना केली.

मराठी साहित्याचे इतिहासकार बाबा साहेब पुरंदरे यांच्या सारखे ज्येष्ठ नेते मंडळी यांनी 1970 च्या दशकाच्या सुरुवाती ला पक्षाची ताकद वाढली.

माधव मेहेरे, ट्रेड युनियन ऑफ महाराष्ट्रचे मुख्य वकील; आणि ट्रेड युनियन चार्टर्ड अकाउंटंट माधव देशपांडे हे शिवसेना या पक्षात सामील झाले.

शिवसेनेने भारतीय कम्युनिस्ट पक्षा कडून मुंबई मधील कामगार संघटनां वर ताबा मिळवला.

पुढे आपले मत मराठी लोकां पर्यंत पोहोचवण्या साठी बाळ ठाकरे यांनी 1989 मध्ये “सामना ” हे शिवसेनेचे स्वतः चे वृत्तपत्र सुरू केले.

श्री कृष्ण आयोगा च्या अहवालात, ‘भारत सरकार ने दिलेल्या चौकशीत 1992- 1993 मधील मुंबई दंगलीत मुस्लिमां विरुद्ध हिंसाचार घडवून आणल्या बद्दल बाळासाहेब ठाकरे आणि ठाकरे त्यांच्या शिवसेना  पक्षाला दोषी ठरवण्यात आले ‘.

या दंगलीला मुस्लीम विरोधी म्हणून पाहिल्या नंतर बाळासाहेब ठाकरे यांनी ही भूमिका घेतली होती.

1995 मध्ये झालेल्या महाराष्ट्र राज्य विधान सभा निवडणुकीत भारतीय जनता पक्षा (BJP) च्या नेतृत्वा खाली पक्षाच्या युतीने विजय मिळवला, ज्या मुळे भारतीय जनता पक्षा आणि शिवसेना यांची युती असलेली सरकार सत्तेत आली.

1995 ते 1999 या सरकारच्या कार्य काळात बाळ केशव ठाकरे यांनी स्वत:ला ‘रिमोट कंट्रोल ‘ असे संबोधले.

अडॉल्फ हिटलरची स्तुती केल्या बद्दल, बाळासाहेब ठाकरे यांच्या वर टीका झाली होती, परंतु बाळासाहेब ठाकरे यांनी नंतर सांगितले की ते  हिटलरची प्रशंसा करत नव्हते.

1998 च्या एका मुलाखतीत, बाळ ठाकरे म्हणाले की, त्यांच्या पक्षाचा मुस्लिमां सोबत असलेल्या मुद्द्यां वरचा त्यांचा दृष्टिकोन वेग वेगळ्या विषयां वर बदलला आहे, विशेषत: रामजन्म भूमी – बाबरी मशीद प्रकरणा बाबत.

निवडणूक आयोगाच्या शिफारशी नुसार, धर्माच्या नावा वर मते मिळवण्यात गुंतल्या मुळे 11 डिसेंबर 1999 पासून सुरू होणार्‍या सहा वर्षांच्या कालावधी साठी त्यांना कोणत्याही निवडणुकीत लढण्यास किंवा मतदान करण्यास बंदी घालण्यात आली होती.

14 फेब्रुवारी 2006 रोजी “व्हॅलेंटाईन डे” (Valentine Day) साजरा करताना शिवसैनिकांनी मुंबईतील एका खाजगी पार्टी वर हिंसक हल्ला केला होता, तेव्हा बाळासाहेब ठाकरे यांनी खेद व्यक्त केला.

बाळ ठाकरे यांनी सक्रिय राजकारणातून निवृत्ती जाहीर केल्या नंतर आणि त्यांचे पुत्र उद्धव ठाकरे पक्षाचे नवे नेते बनले.

उद्धव यांना शिवसेनेचे नेते बनवल्या मुळे, 2006 रोजी, बाळासाहेब ठाकरे यांचे पुतणे राज ठाकरे, हे शिवसेने तून बाहेर पडले आणि त्यांनी महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना (MNS) या नवीन पक्षाची स्थापना केली.

महाराष्ट्रीयन वर टीका केल्या नंतर ठाकरे यांनी बिहारी खासदारां वर “आपण ज्या थाळीतून खाल्ले त्याच थाळीत थुंकत आहेत ” अशी टिप्पणी केली.

2008 च्या घटने नंतर भारतीय रेल्वेच्या नागरी सेवा परीक्षांना बसण्यासाठी महाराष्ट्रात येणाऱ्या उत्तर भारतीय आणि बिहारींच्या विरोधात तीव्र आंदोलने झाली.

बाळ ठाकरे यांचे निधन

17 नोव्हेंबर 2012 रोजी बाळासाहेब ठाकरे यांचे हृदय विकाराच्या झटक्याने निधन झाले.

त्याच्या मृत्यूची बातमी पसरताच महाराष्ट्र राज्य हाय अलर्ट खाली आले. दिवस रात्र व्यस्त असलेले मुंबई शहर पूर्ण पणे ठप्प झाले.

दुकाने आणि इतर व्यावसायिक केंद्रे तत्काळ बंद करण्यात आली. भारताचे पंतप्रधान मनमोहन सिंग यांनी राज्यात शांतता राखण्याचे आवाहन केले आहे.

मुंबई पोलीस, राज्याचे राखीव पोलीस दल आणि जलद कृती दल तैनात करण्यात आले होते. राजकारण्यांनी शोक व्यक्त केला.

बाळासाहेब ठाकरे यांच्या शोक यात्रेला अंदाजन 10 – 15 लक्ष संख्येने शोक कर्ते उपस्थित होते.

बाळ ठाकरे यांना शिवाजी पार्क वर शासकीय इतमामात अंत्य संस्कार देण्यात आले, जे मुंबईतील अशा प्रकारचे दुसरे सार्वजनिक अंत्य संस्कार ठरले.

या पहिला 1920 मध्ये बाळ गंगाधर टिळकांचा अंत्य संस्कार अशा प्रकारे झाले होता. अन्यथा बाळ ठाकरेंना सन्मानित करण्यासाठी दुर्मिळ 21 तोफांची सलामी देण्यात आली.

बाळासाहेब ठाकरे यांचे पुत्र उद्धव ठाकरे यांच्या हस्ते दीप प्रज्वलन करण्यात आले. अंत्य संस्कार सोहळ्याचे दूर चित्रवाणी वाहिन्यां वर थेट प्रक्षेपण करण्यात आले होते.