तुम मुझे खून दो, मैं तुम्हें आजादी दूंगा’ आणि ‘जय हिंद’ नारा देणाऱ्या सुभाषचंद्र बोस यांनी आझाद हिंद फौज स्थापन केली होती. राजकारणी आणि विचारवंत नेताजींचा जन्म 23 जानेवारी 1897 रोजी ओडिसा येथे झाला. त्यांचा जन्मदिवस सुभाषचंद्र बोस जयंती म्हणून साजरा केला जातो.
सुभाषचंद्र बोस यांचा जन्म 23 जानेवारी 1897 रोजी कटक, ओडिसा येथे झाला. त्यांचा जन्म नेताजी सुभाषचंद्र बोस जयंती म्हणून साजरी करून, बोस यांच्या वडिलांचे नाव जानकीनाथ बोस आणि आईचे नाव प्रभावती होते. सुभाषचंद्र बोस यांचे वडील जानकीनाथ बोस हे व्यवसायाने वकील होते आणि त्यांची आई गृहिणी होत्या. नेताजी यांचे प्राथमिक शिक्षण कटक येथील रेवेनशॉ कॉलेजिएट स्कूलमध्ये झाले. यानंतर त्यांचे पुढील शिक्षण कोलकाता येथील प्रेसिडेन्सी कॉलेज आणि स्कॉटिश चर्च कॉलेजमध्ये झाले. यानंतर त्यांच्या पालकांनी बोस यांना भारतीय नागरी सेवेची तयारी करण्यासाठी इंग्लंडमधील केंब्रिज विद्यापीठात पाठवले. नेताजींनी 1920 मध्ये इंग्लंडमध्ये नागरी सेवा परीक्षा उत्तीर्ण केली. परंतु भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यात भाग घेण्यासाठी त्यांनी नोकरी सोडली. नेताजी सुभाषचंद्र बोस लहानपणापासूनच भारतीय स्वातंत्र्यलढ्याशी संबंधित चळवळींमध्ये सहभागी होते.
सुभाषचंद्र बोस यांच्यावर लहानपणापासूनच स्वामी विवेकानंद आणि रामकृष्ण यांच्या शिकवणुकीचा प्रभाव होता. 1942 मध्ये सुभाषचंद्र बोस यांनी हिटलरची भेट घेतली आणि त्यांनी भारताला स्वतंत्र करण्याचा प्रस्ताव ठेवला. पण हिटलरने भारताच्या स्वातंत्र्यात रस दाखवला नाही आणि सुभाषचंद्र बोस यांना कोणतेही स्पष्ट वचनही दिले नाही. 1943 मध्ये सुभाषचंद्र बोस यांनी बर्लिनमध्ये आझाद हिंद रेडिओ आणि फ्री इंडिया सेंट्रलची स्थापना केली. 1943 मध्येच आझाद हिंद बँकेने 10 रुपयांपासून 1 लाख रुपयांपर्यंतची नाणी जारी केली.
एक लाख रुपयांच्या नोटेत नेताजी सुभाषचंद्रांचे चित्र छापण्यात आले होते. महात्मा गांधींना सुभाषचंद्र बोस यांनी ‘राष्ट्रपिता’ असे संबोधले होते. सुभाषचंद्र बोस यांना 1921 ते 1941 या काळात देशातील वेगवेगळ्या तुरुंगात 11 वेळा तुरुंगवास भोगावा लागला. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अध्यक्ष म्हणून सुभाषचंद्र बोस दोनदा निवडून आले. सुभाषचंद्र बोस यांच्या मृत्यूबद्दल बोलायचे झाले तर ते आजपर्यंत गूढच राहिले आहे.महत्त्वाचे म्हणजे, राजकारणी आणि विचारवंत नेताजी हे भारतीय राजकीय व्यवस्थेतील त्यांच्या विशेष योगदानासाठी ओळखले जातात. नेताजींचा जन्मदिवस ‘पराक्रम दिवस’ म्हणूनही साजरा केला जातो. वास्तविक, भारत सरकारने नेताजींची 126 वी जयंती म्हणजेच 23 जानेवारी 2022 हा पराक्रम दिवस म्हणून साजरा करण्याचा निर्णय घेतला होता.
