भारतीय वंशाच्या आणि सध्या आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (ISS) असलेल्या सुनीता विल्यम्स (sunita williams) यांनी, अंतराळात काही महिन्यांपासून राहिल्यानंतर होणाऱ्या शारीरिक बदलांबाबत मोकळेपणाने सांगितले आहे. एका मुलाखतीत त्यांनी वजन कमी झाल्याच्या अफवांवर स्पष्टीकरण दिले आणि अंतराळात राहण्याच्या आव्हानांबद्दल माहिती दिली.
वजन कमी झाल्याच्या अफवांवर उत्तर
सुनीता विल्यम्स, जूनपासून NASA च्या आर्टेमिस प्रकल्पाचा भाग म्हणून ISS वर आहेत. काही छायाचित्रांमध्ये त्या सडपातळ दिसल्याने त्यांचे वजन कमी झाल्याच्या अफवा पसरल्या होत्या. यावर प्रतिक्रिया देताना त्या म्हणाल्या, “माझ्या शरीरात थोडासा बदल झाला आहे, पण माझे वजन पूर्वीचेच आहे. लोकांना वाटत आहे की माझे वजन कमी झाले आहे, पण तसे नाही.”
मायक्रोग्रॅव्हिटीमुळे शरीरात बदल
मायक्रोग्रॅव्हिटीमुळे शरीरातील द्रवपदार्थ वरच्या भागाकडे जातात, ज्यामुळे चेहरा फुगलेला वाटतो तर खालचा भाग सडपातळ दिसतो, असे त्यांनी स्पष्ट केले.
अंतराळातील व्यायामाचे महत्त्व
मायक्रोग्रॅव्हिटीच्या प्रभावाला सामोरे जाण्यासाठी ISS वर कठोर व्यायामशैली पाळली जाते. यात सायकलिंग, ट्रेडमिलवर धावणे आणि वजने उचलण्याचा समावेश आहे. विल्यम्स यांनी सांगितले की, “वजन उचलणे माझ्यासाठी नवे आहे, पण यामुळे माझ्या शरीरात बदल झाले आहेत. माझी मांडी पूर्वीपेक्षा जाड वाटते आणि शरीर वेगळ्या प्रकारे वाटत आहे.”
विशेषतः हिप्स आणि पायांच्या हाडांची घनता टिकवण्यासाठी तेथे नियमितपणे स्क्वॅट्ससारखे व्यायाम केले जातात.
मायक्रोग्रॅव्हिटीचे शरीरावर परिणाम
गुरुत्वाकर्षणाचा अभाव शरीरासाठी मोठे आव्हान ठरतो, विशेषतः हाडांच्या आरोग्यासाठी. गुरुत्वाकर्षण नसल्यामुळे पाठीचा कणा, हिप्स आणि पायांसारख्या हाडांची घनता दर महिन्याला १-२% पर्यंत कमी होते. यामुळे हाडे ठिसूळ होण्याचा आणि फ्रॅक्चरचा धोका वाढतो.
विल्यम्स यांनी सांगितले की, या समस्या कमी करण्यासाठी रोजच्या प्रतिकारक व्यायामांचा उपयोग होतो. मात्र, हाडांची घनता पूर्णपणे टिकवणे कठीण असल्याचे त्यांनी मान्य केले आणि दीर्घकालीन उपाय शोधण्याची गरज अधोरेखित केली.
अंतराळमोहिमेची दीर्घकालीन उद्दिष्टे
NASA च्या आर्टेमिस प्रकल्पाचा भाग म्हणून, सुनीता विल्यम्स महत्त्वाच्या वैज्ञानिक संशोधनात योगदान देत आहेत, ज्यामुळे चंद्र आणि मंगळाच्या मानवाच्या संशोधनासाठी मार्ग मोकळा होईल. त्यांच्या अनुभवांमुळे अंतराळातील आरोग्यविषयक समस्या आणि त्यावरील उपाय यांबाबत मोलाची माहिती मिळते.
सुनीता विल्यम्स यांची जिद्द आणि अडचणींवर मात करण्याची क्षमता मानवाच्या पृथ्वीबाहेरच्या प्रवासासाठी प्रेरणादायी आहे.
